AGAD TANTRA, Dr. SATISH SHINDADKAR [web based ebook reader .txt] 📗

अत्याधिक सेवन केल्यास हृल्लास अजीर्ण, आध्मान, आटोप, छर्दी, अतिसार इ. होतात.

cardio vascular effects मध्ये (due to much potassium) irregular heart beats, weak pulse, cardiac arrest तसेच, मांसपेशी व मज्जातंतू यावरील नियंत्रण बिघडते.

 

पपई

मधूर रस, भरपूर प्रमाणात Vit C आणि अन्य पोषक तत्व पपईमध्ये असतात.  अल्प प्रमाणात व भोजनानंतर पपई सेवन शरीर पोषक ठरते.  परंतू रिकाम्यापोटी किंवा आणि अधिक प्रमाणात सेवन व्याधि निर्माण करते.

गाजरा प्रमाणेच यामध्ये देखील प्रचूर मात्रेत beta carotene असल्यामुळे अधिक सेवन हे carotenemia उत्पन्न करते.

पपईमध्ये papain नामक enzyme असते, काही व्यक्तींना याची Allergy असते.  अधिक प्रमाणात पपई सेवन केल्यास या enzyme मूळे hay fever किंवा Asthama होण्याची शक्यता असते.

अधिक प्रमाणात पपई सेवन केल्यास Vit C चे प्रमाण शरीरात अधिक होऊन मूत्राश्मरी होण्याची शक्यता वाढते.  पपई सेवनामूळे गर्भाशयाला उत्तेजना मिळते.  त्यामुळे रजप्रवृत्तीला चालना मिळते.  म्हणून गर्भिणीने पपई सेवन टाळावे.

उष्णतेचे विकार, पित्तप्रकृतीच्या व्यक्ती इ. नी पपई सेवन टाळावे.

पपईचा चीक सेवन केला गेला तर आमाशय क्षोभाची लक्षणे निर्माण होतात.

 टोमॅटो

टोमॅटो हे जीवनसत्व व पोषणमूल्यांनी परिपूर्ण असतात परंतु, ज्यांना याची Allergy असते त्यांनी अल्प प्रमाणात देखील सेवन करू नये.

कित्येक व्यक्ती आहारा व्यतिरीक्त अन्य वेळेस अति प्रमाणात (डझनभर) टोमॅटोचे सेवन करतात या अतिप्रमाणातील सेवनामुळे आमाशय दाह-शोथ-इ. निर्माण होऊन Gastro-oesophageal-reflux disease (GERD)देखील होऊ शकतो.

मध्यम आकाराच्या टोमॅटोद्वारे विटॅमिन ए व सी योग्य प्रमाणात शरीरास मिळतात, परंतु अतिसेवनामुळे हृल्लास, शिर:शूल आणि Kidney stone होऊ शकतो.

 कोबी

कोबीचे प्रामुख्याने 2 प्रकार उपयोगात आणले जातात.

उदरशूल, अम्लपित्त, आमाशय व आंत्र व्रण, श्‍वास, osteoporosis (अस्थिसौशिर्य), cancer of lung- stomach - colon- breast etc. मध्ये कोबीचा स्वरस उपयुक्त आहे.  तसेच, Antioxidant असल्यामुळे कोबी प्रतिकारक्षमता वाढवते.  अति प्रमाणात कोबी सेवनाने द्रवमलप्रवृत्ती हे लक्षण निर्माण होते. कारण कोबी हे मृदू रेचक आहे. सूतिकेने कोबी सेवन टाळावे कारण त्यामुळे बालकास उदरशूल होऊ शकतो.

Hyperthyroidism मध्ये देखील कोबी सेवन टाळावे. अतिसेवनाने वातवृद्धी होऊन अपानदुष्टी होते.

 बटाटा

बटाटा भाजी रूपात वापराला जाणारा कंद vit C, potassium इ. ने परिपूर्ण असून याचा glycemic index अधिक आहे.

बटाटा हा आहारामध्ये कधीतरी घेणे उत्तम असून नेहमी सेवन केल्यास अनेक व्याधी होऊ शकतात.

बटाटामध्ये solanine नामक विषाक्त घटक असून हे प्रामुख्याने ज्या ठिकाणी हिरवट भाग असतो तेथे आणि कोंबाच्या खाली असते.

solanine मुळे शिर:शूल, अतिसार, उदरशूल, तसेच मज्जावह संस्थेचे विकार उदा. दौर्बल्य, संभ्रम इ. निर्माण होतात.  अति प्रमाण झाल्यास संन्यास व मृत्यू देखील येऊ शकतो.

मारक मात्रा - solanine - 3-6 mg/kg body wt

परंतू 2-5 mg/kg body wt या प्रमाणात सेवन केले असता विषाक्त लक्षणे दिसण्यास सुरूवात होते.

solanine एवढ्या मोठ्या प्रमाणात शरीरात प्रवेशित होण्यासाठी हिरवट बटाटा (एक मोठ्या आकाराचा) किंवा 1.4 Kg बटाटे एकाचवेळी आहारात असले पाहिजेत.

विषाक्त लक्षणे 30 मिनिटांपासून 2 तासांपर्यंत दिसण्यास सुरूवात होते.

अधिक प्रमाणात बटाट्याचे सेवन करणे म्हणजे मधुमेहास आमंत्रण देणे होय.

बटाटे हे fat free आहे परंतु, त्याची भाजी किंवा chips इ. पदार्थ अति तेलाशिवाय बनत नाहीत सोबत मीठ देखील अधिक प्रमाणात असावे लागते म्हणजेच, हे मेदोवृद्धीस कारणीभूत ठरते.

 

कांदा

कांदा हा एकमेव पदार्थ असा आहे की, जो कापला असता अश्रु निर्माण करतो.

काही व्यक्तींना या संदर्भातील Allergy असून त्वचेशी संपर्क आल्यास त्वचा आरक्त होते आणि कण्डू हे लक्षण निर्माण होते, सोबतच नेत्रलालीमा व नेत्रकण्डु हे देखील लक्षण उत्पन्न होते.

क्वचितच काही व्यक्तींना वरील लक्षणांसोबत मुखाच्या आतील भागात शोथ व पिपिलिका संचारणवत संवेदना, श्‍वासावरोध, रक्तदाब कमी होणे इ. लक्षणे निर्माण होतात.

अधिक प्रमाणात सेवन केल्यास अपान वायुदुष्टी, आध्मान, आटोप, मुखदौर्गन्ध्य, हृल्लास, छर्दी, अतिसार निर्माण होतो.  ज्यांना अम्लपित्ताचा त्रास आहे,  गर्भिणी आहेत त्यांनी कांदा अल्प प्रमाणात सेवन करावा.

कांद्याच्या पातीमध्ये Vit K अधिक प्रमाणात असते त्यामुळे anticoagulant औषधांची क्रिया प्रभावित होते.

गाजर

गाजरामध्ये प्रचूर मात्रेत vit A, pottassium व calcium असतात परंतु, Proteins, fats आणि अन्य पोषणघटक जवळपास नसतात.

गाजरामध्ये carotene नामक रसायन असून ते आंत्र व यकृतात Vit A मध्ये परिवर्तित होते.  अतिप्रमाणात गाजर सेवन केल्यास carotene मुळे त्वचा ही नारंगी, पिवळसर किंवा आरक्तवर्णाची होऊ शकते, त्यास carotenemia असे म्हणतात.

हा व्याधी विशेष चिकित्सा न करता देखील केवळ गाजर खाणे बंद केल्यास बरा होतो.

कामला सदृश हा व्याधी असून यामध्ये कामले प्रमाणे नेत्रात पीताभता येत नाही.  याच लक्षणावरून याचा व्यवच्छेद करता येतो.

गाजराचे अत्याधिक सेवन केले असता अपानदुष्टी होऊ शकते.

 सोयाबिन

सोयाबिनचा आहारातील वापर त्याच्यातील अनेक पोषणमुल्यांमुळे वाढला आहे.  परंतु त्याचे काही विपरित परिणाम (नित्य सेवनामुळे) देखील समोर आले आहेत जसे -

सोयाबिन मध्ये अधिक प्रमाणात oxalates असल्यामुळे मूत्राश्मरी होण्याची शक्यता वाढते.

वातरक्त आजार असल्यास सोयाबिन पूर्णत: वर्ज्य करणे उत्तम ठरते कारण Uric acid वाढण्याची शक्यता त्यातील purine नामक घटकामुळे असते.  म्हणून शक्यतो कोणीही अति प्रमाणात किंवा नित्य आहारात सोयाबिन सेवन करू नये.

Aspirin किंवा तत्सम Blood thin करणार्‍या औषधींचे सेवन सुरू असतांना सोयाबिन सेवन केल्यास औषधींच्या प्रभावावर त्याचा परिणाम होतो कारण सोयाबिन मध्ये Blood-clotting करणारे Vit K असते.

 सुंठ चूर्ण

स्वयंपाक घरातील औषधी म्हणून याचा वापर खूप प्रमाणात होत असतो.  योग्य प्रमाणात वापर झाल्यास उत्तमोत्तम परिणाम दिसतात पण थोडी मात्रा अधिक झाल्यास अपान दुष्टी, हृल्लास, आध्मान-आटोप, अतिसार, पचन संस्थेचे अन्य विकार इ. होऊ शकतात.

पित्ताशयात अश्मरी - (Gallstone) असतांना शुण्ठी चूर्ण वर्ज्य करावे.

रक्तस्त्रावाचा विकार असतांना शुण्ठी वर्ज्य करावी अन्यथा रक्तस्त्राव वाढतो.

एखादे शस्त्रकर्म करावयाचे असल्यास साधारणत: दोन आठवड्यापासून सुण्ठी वर्ज्य करावी.

सुण्ठी रक्तगत शर्करा कमी करते म्हणून मधुमेहाची औषधी घेत असतांना जपून वापर करावा.

दोन वर्षां खालील मुलांना सुंठ चूर्ण सेवनार्थ देऊ नये.  तर प्रौढ व्यक्तींनी 4 gm पेक्षा अधिक प्रमाणात सुंठ चूर्ण (एका दिवसात) घेऊ नये, त्यात देखील एका वेळी 1 gm या प्रमाणात दर 4 तासांनी या प्रमाणात घ्यावे.  तर बालकांसाठी 1 gm ते 1.5 gm हे प्रमाण दिवसातून 3 ते 4 वेळा विभागून द्यावे.

 हरिद्रा

भारतीय व्यक्ती साधारणत: एका दिवसाला आहाराद्वारे दोन gm पर्यंत हळदीचे सेवन करतात.

हळद ही प्रामुख्याने पचन संस्थेवर उत्तम कार्य करत असते, परंतु अधिक प्रमाणात सेवन केल्यास पचनसंस्थेचेच विकार उदा. आमाशयशूल, अजीर्ण, हृल्लास, अपानदुष्टी, अतिसार इ. होऊ शकतात.

तसेच, सातत्याने अधिक प्रमाणात सेवन केल्यास आमाशयगत व्रण देखील होऊ शकतो.

हळदीमध्ये curcumin नामक सक्रिय तत्व असून अनेक औषधांमध्ये (आधुनिक) त्याचा वापर केला जातो.  साधारणत: प्रौढ व्यक्तीने एका दिवसाला अधिकाधिक 3 gm हळदीचे चूर्ण सेवन करावे.  तर 600 mg या प्रमाणात curcumin चे सेवन करावे.

अंदाजे 12 gm (एका दिवसाला) हरिद्रा सेवन केल्यास हृल्लास, अजीर्ण, अतिसार ही लक्षणे निर्माण होतात.  स्त्रीयांमध्ये गर्भाशयाला उत्तेजना मिळते आणि मासिक रज:वृत्तीला चालना मिळते.  म्हणून, गर्भिणी स्त्रीयांनी प्रमाणातच याचे सेवन करावे.

पित्ताश्मरी (Gall bladder stone) मध्ये हरिद्रा हे उत्तम औषध मानले जाते पण, साधारणत: 20-40 mg या प्रमाणात सेवन केलेली हळद पित्ताशयाला उत्तेजित करते आणि त्यामूळे लक्षणांची तीव्रता अधिक वाढू शकते, पण स्वस्थ असणार्‍या व्यक्तींनी अशा प्रकारचे सेवन केले असता.   पित्ताशयाला होणार्‍या उत्तेजनेमुळे Stone होण्याची शक्यता कमी होते म्हणजेच -

हरीद्रा योग्य मात्रेत घेतली असता, पित्ताश्मरी प्रतिबंधक ठरते.

हळद हे anticoagulant आहे.  म्हणून warfarin, aspirin इ. औषधी चालू असतांना अधिक प्रमाणात सेवन केल्यास रक्तस्त्रावाचे प्रमाण वाढण्याची शक्यता असते.

अनेक cancer च्या औषधींची कार्मुकता देखील हरिद्रा सेवनाने कमी होते.

 सूर्यफूलाच्या बीया

तंबाखुला पर्याय म्हणून अनेक खेळाडू सूर्यफूल बीज तोंडात चघळतात.  तोंडात चघळल्यामुळे दन्तवेष्टन, हिरड्या इ. ठिकाणी घातक परिणाम होतो.

सूर्यफूलाचे बीजात प्रथिने, फायबर्स, कॅल्शिअम, आयर्न, जिवनसत्व ई. इत्यादी भरपूर प्रमाणात असल्याने तसेच खूप कॅलरिज असल्याने वजन वाढण्याचा धोका असतो.

ज्या व्यक्तींना Diverticulosis (Disease of sigmoid colon) झालेला आहे त्यांनी हे बीज सेवन करू नये अन्यथा रक्तस्त्राव, Perforation of the intestines होऊ शकते.

अंडे

अंड्यामध्ये प्रथिने, calories, nutrients eg. potassium, magnessium भरपूर प्रमाणात असून 1.5% व्यक्तींमध्ये याची Allergy असते.

Allergy असणार्‍यांमध्ये प्रामुख्याने skin rash, विस्फोट, ही लक्षणे दिसतात तर काहीमध्ये छर्दी, अतिसार सारखी लक्षणे देखील दिसतात.

अधिक प्रमाणात सेवन केल्यास आध्मान, आटोप, अपानदूष्टी व मलावरोध निर्माण होतो.

 चॉकलेट

अनेक हेतु साध्य करण्यासाठी चॉकलेटचा वापर वाढत आहे.  अधिक प्रमाणात सेवन केल्यामुळे अनेक विकार निर्माण होत असतात.

चॉकलेट मध्ये खूप प्रमाणात calories असल्यामुळे वजन वाढते आणि त्या संबंधीत विकार जसे-मधुमेह, उच्च रक्तदाब इ. होतात.

चॉकलेट मध्ये अधिक प्रमाणात शर्करा असल्यामुळे मधुमेहाची शक्यता तर वाढतेच पण अन्य विकारांमध्ये हिरड्या-दंतरोग यांचा देखील समावेश होतो.

चॉकलेट Acidic असल्यामुळे उर:दाह, अम्लपित्त, पित्त विकार होऊन आमाशय व्रण देखील होऊ शकतो.

चॉकलेट मध्ये caffeine देखील असल्याने त्या संदर्भातील पाचन संस्थेचे विकार उद्भवतात.

ज्या व्यक्तींना renal disease आहे त्यांनी चॉकलेट वर्ज्य समजावी कारण त्यात असणार्‍या potassium मुळे आजाराची तीव्रता वाढू शकते.

  Food Preservatives

अनेक पदार्थांचे संरक्षणार्थ रासायनिक द्रव्यांचा वापर केला जातो.  त्यात प्रामुख्याने वापरली जाणारी द्रव्ये आणि त्यांचे विपरीत परिणाम पुढील प्रमाणे आहेत. Nitrates आणि Nitrites मुळे काही व्यक्तींना तमकश्वास, शिर:शूल, हृल्लास इ. लक्षणे होऊ शकतात.

Sodium Nitrite मुळे कर्करोग होऊ शकतो.  शर्करा तसेच लवण देखील Preservative म्हणून वापरले जातात.  शरीरास शर्करा किंवा लवण या द्रव्यांची आवश्यकता जरी असली तरी देखील अधिक प्रमाणात झाल्यास त्या संदर्भाची प्रतिक्रिया दिसून येते. संरक्षित केलेले अन्न पोषणात्मक दृष्टीने, ताज्या अन्नापेक्षा कमी प्रतीचे असते.

Fast Food

चवदार असल्याने सर्वांनाच आवडणारे fast food वजन वाढविणारे आणि शरीरात पोषणमूल्यांची कमतरता निर्माण करणारे असते.

fast food मध्ये cholesterol आणि salts भरपूर प्रमाणात असल्याने cholesterol निर्माण होतात. Atherosclerosis, diabetes आणि त्याचे chomplication मध्ये glaucoma, hearing loss, kidney disease, high blood pressure, nerve damage आणि stroke होऊ शकतो.

काही अभ्यासांमध्ये cancer, arthritis आणि pregnancy complications येऊ शकतात असे आढळले आहे.

 सोडा

सोडा पिण्याचे तसेच खाण्याचे प्रमाणात संपूर्ण जगात खूप प्रमाणात वाढलेले आहे.  सोबतच स्थूलता आणि मधुमेह देखील वाढत आहे.

रोज नित्य नियमाने सोडा घेणारी लोक जेव्हा सोडा घेणे सोडतात तेव्हा त्यांना शिर:शूल, नैराश्य, एकाग्रता कमी होणे इ. लक्षणे निर्माण होतात.  ही लक्षणे पहिल्या 48 तासात दिसतात आणि 2 ते 7 दिवसांत पूर्णत: नष्ट होतात.

मुलांना शक्यतो सोडा देऊच नये.  soft drinks चे माध्यमातून सोडा घेणार्‍यांचे प्रमाण खूप असून त्यामुळे शरीरात शर्करा खूप प्रमाणात प्रविष्ट होते.  शर्करा आणि Acid यांचे एकत्रित परिणामाने दंतवेष्टन प्रभावित होते, कृमिदंत इ. सारखे विकार होतात.

 दुग्ध

अनेक प्रकारचे दुग्ध सेवन केले जातात.  सामान्यत: दुधात कॅल्शीअम, vitamin D, Nutrients इ. भरपूर प्रमाणात असतात.  एक वर्षाखालील बालकांना माते व्यतिरिक्त दुसरे दुग्ध क्वचितच द्यावे.

दुधात खुप प्रमाणात Fats असल्याने त्याचे सेवनाने स्थुलता व त्या अनुषंगाने  high cholestrol, हृदय विकार इ. व्याधी जडतात.

अति प्रमाणात दुग्धपान केल्यास प्रोस्टेट व स्त्रीबीज ग्रंथींचा कर्करोग होण्याची शक्यता वाढते.

एका दिवसाला 200 मिली पेक्षा अधिक दुध सेवन करू नये.  कॅल्शीअम ची कमतरता असली तरी देखील अन्य आहारीय घटकांद्वारे ती दूर करावी.

दुधात Lactose नामक तत्व असते, अनेकांना त्याची Allergy असते.  या allergy मुळे उदरशूल, अपानदुष्टी, आध्मान, आटोप आणि अतिसार ही लक्षणे उत्पन्न होतात.

 

चहा आणि कॉफी

चहा व कॉफी ही दोनही पेय चवीष्ट असून उत्तेजक असतात.

ही पेय योग्य प्रमाणात सेवन केल्यास मानसिक सतर्कता वाढवतात व Parkanison's disease व atherosclerosis ची शक्यता कमी करतात.

या पेय पदार्थाच्या सेवनानंतर तात्काळ हृदयस्पंदन वाढून रक्तप्रवाह सुधारतो आणि संपूर्ण शरीरात उत्साह निर्माण होतो.  परंतु, थोड्याच वेळात याविपरीत लक्षणे दिसतात.

कॅफिन या घटकद्रव्यामुळे adrenalin व cortisol या stress hormone च्या मात्रेत वाढ होते आणि मनाची अस्वस्थता निर्माण होते.

कॅफिनमुळे रक्तातील शर्करा अचानक अधिक होते व लगेचच कमीही होते, अशा बदलामुळे मधुमेह असणार्‍या व्यक्तींनी या पेयांचे सेवन टाळावे.

कॅफिन व टॅनिन अधिक प्रमाणात शरीरात गेल्यास कॅल्शियम व इतर महत्वपूर्ण घटकांचे शोषण होऊ देत नाही आणि अस्थिधातूवर त्याचा परिणाम होऊन osteoporosis (अस्थिसौषिर्य) होऊ शकते.

टॅनिनमुळे काही औषधी द्रव्यांची कार्मुकता वाढते तर काहींची कमी होते.

जसे, vit k हे निसर्गत: चहामध्ये आढळत असल्याने Warfarin ची कार्मुकता कमी झालेली आढळते.

कॅफिन व टॅनिन हे anti hypertensive ची कार्मुकता कमी करते.

ज्या व्यक्ती नेहमी चहा-कॉफीचे सेवन करतात, त्यांच्या दंताचा वर्ण तपकिरी-पिवळसर होतो, तसेच दंत निस्तेज होतात.

झोपण्याच्या अगोदर चहा-कॉफी घेतल्यास निद्रानाश होतो.

चहा-कॉफी सेवनाने अनेक खनिजद्रव्यांचे (आहारामार्फत घेतलेल्या) तसेच, जीवनसत्वांचे शोषण होण्याच्या प्रक्रियेत बाधा निर्माण होते.

कॅफिन व टॅनिनमुळे पचनसंस्थेवर परिणाम होऊन मंदाग्नि, मलावष्टंभ, अम्लपित्त, शिर:शूल इ. लक्षणे निर्माण होतात.

मधू

हजारो वर्षांपासून मधाचा उपयोग अन्न आणि औषधी रूपात होत आहे.  साधारणत: मध आणि उसापासून बनवलेली शर्करा यांचे गुणधर्म समान आहेत.

50 मिली प्रतिदिन पेक्षा अधिक प्रमाणात मधाचे सेवन केल्यास आमाशय शूल, आध्मान आटोप, अतिसार इ. लक्षणे निर्माण होतात.

नेहमी अधिक प्रमाणात रोजच मधाचे सेवन केल्यास आहारीय घटकातील पोषक तत्वांचे शोषण होत नाही.

मध हे अम्लधर्मीय असल्यामुळे नित्य सेवन केल्यास दंतावरणाला (enamel) हानी पोहचते तसेच, Acid reflux disease होऊ शकतो.

यात शर्करा अधिक असल्यामुळे insulin वर याचा प्रभाव पडतो.  म्हणून मधुमेही रूग्णांनी योग्य प्रमाणातच मध सेवन करावे अथवा टाळावे.

काही मधांमध्ये botulism spores असतात.  नवजात बालकाने असे मध सेवन केले असता, त्यांना botulism poisoning होण्याची शक्यता अधिक असते म्हणून लहान मुलांनी अशा प्रकारच्या मधाचे सेवन टाळावे.

 कोरफड स्वरस

कोरफड स्वरस सेवन करण्याचे प्रमाण खूप प्रमाणात वाढले असून याचा व्यापारी दृष्टीकोनातून देखील मोठ्या प्रमाणात वापर केला जात आहे.  याचे विपरित परिणाम फारच कमी प्रमाणात बघावयास मिळतात.

क्वचित काही व्यक्तींना याची Allergy असते, त्यांचे बाबतीत कोरफड स्वरसाचा त्वचेशी संपर्क आल्यास लालीमा, दाह, कंडू इ. लक्षणे निर्माण होतात.  तर स्वरस सेवनाने उर:शूल, गलशूल, श्वासावरोध, सर्वांग कंडू इ. लक्षणे निर्माण होतात.

कोरफड स्वरस सेवन केल्यास मृदु विरेचन होत असते.  थोडे सेवन अधिक झाल्यास उदरशूल, द्रवमलप्रवृत्ति इ. होऊ शकते.  एका आठवड्यापेक्षा अधिक काळ सेवन केल्यास त्याची सवय लागू शकते आणि पुढे सेवन न केल्यास मलावरोध होऊ शकतो.

अनेक औषधींचे शरीरात शोषण होण्याची क्रिया या स्वरसामुळे बाधीत होते.

कोरफड पानांचा स्वरस एक वर्षापेक्षा अधिक काळ घेतल्यास cancer होण्याची शक्यता वाढते.

 

Anti-Dandruff Shampoos

अनेक वेगवेगळी रसायने असणारे Anti-Dandruff Shampoos बाजारात उपलब्ध असून प्रामुख्याने chemicals असणार्‍या shampoos चे side effects पुढील प्रमाणे आहेत.

Salicylic acid असणार्‍या shampoos मुळे त्वचेच्या ठिकाणी दाह निर्माण होतो.  मुखाद्वारे पोटात गेल्यास छर्दि, भ्रम इ. लक्षणे निर्माण होतात.

Coal tar असणार्‍या Shampoos मुळे कर्करोगाची भिती असते.

Ketconazole मुळे त्वचा कण्डु, विस्फोट, लालीमा, कर्करोग इ. होऊ शकतात.

Selenium मुळे Skin rash होऊ शकते.

Zinc pyrithione मुळे नेत्र लालीमा, त्वचा कण्डू इ. होऊ शकतो.

 

***

Poisons of Vegetable origin

Many times we can not identify the difference between hyeiginic food & non hyeiginic food.  Some vegetables which are